Os programas de código aberto (Open source) no mundo da innovación

Nos últimos anos as chamadas novas tecnoloxías, como os teléfonos móbiles e tablets, os computadores ou as impresoras 3D, viñeron para quedar e evolucionan a un ritmo imparable. Esta novo paradigma xerou un proceso de democratización tecnolóxica, é dicir, que gran parte da sociedade poida acceder a esta tecnoloxía dunha forma relativamente sinxela, xa sexa polo seu prezo ou a facilidade de acceso á mesma.

Este fenómeno foi impulsado principalmente por Internet, que aínda que se empezou a usar con fins políticos e militares a partir dos anos 60, é a partir dos 90 e o concepto da World Wide Web ou rede informática mundial, que dá pé ás primeiras páxinas web. Isto facilita a primeira apertura masiva da internet á sociedade, posibilitando que se conecten moitos computadores de forma simultánea, xerando un fluxo de comunicación e transmisión de coñecemento nunca antes visto na historia da humanidade. Este feito foi o que xerou o caldo de cultivo para a aparición dos programas de código aberto.

Fonte: Mefsystems

O Open source e a Free Software Fundation

A todo isto pensaredes que son os programas de Código Aberto? Pois ben se trata dun modelo de software baseado na colaboración aberta, é dicir, todo o mundo pode acceder a eles, redistribuílos ou modificalos. O nome open source apareceu a finais dos anos 90 e céntrase nos beneficios prácticos de acceder ao programa en si, non fai tanto fincapé en cuestións éticas ou de liberdade de uso de programas informáticos que propugna o software libre, o cal apareceu nos anos 80 coa  Free Software Foundation e con Richard Stallman á cabeza.

Neste escenario os programas de código aberto están en todas partes, falamos tanto do navegador Mozilla firefox, do reprodutor VLC ou de forma máis específica do software e hardware de Arduino que explicaremos máis adiante.

Como se presenta a nivel social o desenvolvemento dos programas de código aberto?

Desde o punto de vista antropolóxico é moi interesante analizar que repercusión está a causar a aparición destas tecnoloxías, debido a que están empoderando aos cidadáns. Aínda que no momento actual predomina unha sensación de determinismo tecnolóxico na sociedade, é dicir, que debemos ser os individuos os que constantemente temos que ter capacidade para poder entender, procesar e adaptarnos a todos aqueles aparellos e programas tecnolóxicos que aparecen no mercado.

Aínda así non está toda a batalla perdida xa que a tecnoloxía está a volverse cada vez máis social e dirás como é así? Hai estudosos que están a investigar sobre o tema como Feenberg (2015) e realiza unha teoría crítica da tecnoloxía, onde presenta argumentos en contra do determinismo tecnolóxico imperante, dicindo que será o impacto dos obxectos tecnolóxicos na nosa sociedade o que definirá o seu significado social e o seu futuro na nosa historia.

Un exemplo diso é a aparición destas aplicacións de código aberto, xa que á súa vez impulsan comunidades dixitais de aprendizaxe sobre as mesmas. Cuartielles (2018) unha das figuras máis influentes na actualidade ao redor dos programas de código aberto, creador da plataforma de software /hardware libre Arduino na súa recente tese Platform Design: Creating Meaningful Toolboxes When People Meet defende que a construción das ferramentas e as plataformas tecnolóxicas teñen que vir dadas polas propias características e necesidades das comunidades que as utilizan.

Outro exemplo disto sería a popular WordPress, unha aplicación de código aberto que serve para xerar páxinas web con todo tipo de contido, a súa popularización en moitos ámbitos, fixo que se cren comunidades globais sobre a plataforma incriblemente accesibles. Este feito de que os programas de código aberto teñan fácil acceso e distribución, incentiva exponencialmente o interese polo seu coñecemento e desenvolvemento, á súa vez xera redes altamente produtivas entre usuarios.

Fonte: Merca20

Un exemplo de programa de código aberto: Arduino

Imos ver agora de forma máis exhaustiva o exemplo de Arduino, unha tecnoloxía de código aberto tanto a nivel de software como hardware. Arduino é unha placa que pode facer as funcións dun computador, que pesa pouco e ocupa menos, e permite ser programado para que realice funcións específicas. O proxecto naceu en 2005 cando varios estudantes do Instituto de Deseño Interactivo de Ivrea, Italia querían facilitar o acceso e uso da electrónica e a programación. Esta tecnoloxía está presente en moitos procesos de innovación debido á súa baixo custo, serve para calquera plataforma (Windows, OSX e Linux), a contorna de programación é intuitivo e de código aberto. Todo iso permite que estea presente en contornas educativas, no mundo da medicina, en domótica, robots ou en wearables por exemplo. Este tipo de proxectos lévanos a fenómenos como a aparición dunha comunidade de Arduino online, onde todo o coñecemento que se crea este ao alcance de todos.

Fonte: Amazon

Tecnoloxías open source como Arduino son perfectas para prototipar de forma fácil, áxil e barata solucións tecnolóxicas. Ademais, para unha fase de desenvolvemento, hai unha gran comunidade detrás coa que compartir coñecemento e poder levar a cabo o proxecto da mellor maneira e canto antes. Este é o motivo polo que, nalgúns dos nosos proxectos, como Stem en Acción, habemos incluído esta tecnoloxía na fase de prototipado dentro do proceso de Design Thinking.

Ademais, o feito de poder testear un proxecto que a nivel de desenvolvemento tecnolóxico funciona, permite recibir un feedback de maior calidade e evolucionar máis rápido e mellor á seguinte versión.

Referencias bibliográficas

Arduino. What is Arduino? Recuperado de https://www.arduino.cc/en/guide/introduction

Cuartielles, D. (2018). Platform Design: Creating Meaningful Toolboxes When People Meet. Malmö: Holmbergs.

Feenberg, A. (1992). Racionalización democrática, tecnología, poder y libertad. Inquiry, 35(1), 3-4.  

Free Software Foundation (2004-2019). Free software is software that gives you the user the freedom to share, study and modify it. We call this free software because the user is free. Recuperado de https://www.fsf.org/about/what-is-free-software

Open Source Initiative. History of the OSI. Recuperado de https://opensource.org/history

Tabarés, R. (2012). El inicio de la Web: historia y cronología del hipertexto hasta HTML 4.0 (1990-99). ArtefaCToS, 5(1), 57-82.